أعلی ۸۷

ســوره اعلـى (بـرتـر)

     در این سوره به توحید خداى تعالى امر شده، توحیدى که لایق به ساحت مقدس او باشد و نیز به تنزیه ذات متعالیه اش از اینکه نام مقدسش با نامى دیگر ذکر شود.

     همچنین اوصاف هفتگانه اى از خداوند بزرگ بیان میشود و همچنین از مؤمنان خاشع و کافران شقى و عوامل سعادت و شقاوت آنها بیان شده است و درخاتمه نیز تاکید شده که این مطالب تنها در قرآن نیامده بلکه حقایقى است که در کتب و صحف پیشین یعنى صحف ابراهیم و موسى نیزتاکید شده است .

     این سوره در حقیقت عصاره مکتب انبیاء و دعوت پیامبران است.

کلمه «اعلى» به معناى کسى است که بر فراز هر بلندى که تصور شده درآمده و بر هر چیز قادر و چیره باشد و این کلمه صفت «ربک» است نه صفت اسم و همین صفت حکم آیه را تعلیل مى کند.

کلمه اعلی اسم تفضیل از کلمه علو به معنی بلندی است که نهایتا به معنی بلند مرتبه ترین   می آید.یعنی هیچ ذهنی به مرتبه او دست رسی ندارد و هر کمال و مرتبه ای برای او قائل شوی او از آن بالا تر و بلند تر است .

     به عبارت دیگر تعبیر به «اعلى» بیانگر این حقیقت است که او از هر کس و هر چیز و هر چه تصور کنیم و هر خیال و قیاس و گمان و وَهم و هر گونه شرک جلى و خفى برتر و بالاتر است.

     نظام عالم آفرینش که از بزرگترین منظومه هاى آسمانى را شامل میشود تا موضوعات ساده اى همچون خطوط سر انگشتان انسان که در قرآن به آن اشاره شده است همگى شرح ربوبیت اعلاى پروردگار است.

     پس به رسول خدا(ص) دستور داده میشود که اسم پروردگار خود را تقدیس و تنزیه کند یعنى اینکه هر وقت نام پروردگارت را به زبان مى آورى نام چیز دیگرى از قبیل الهه و شرکاء و شفعاء که خدا از آن منزه است با آن کلمه به زبان آورده نشود.

     این به آن معنا است که نسبت ربوبیت مختص ذات پاک پروردگار است. پس تنزیه نام خدا به این است که وقتى سخن از خدا مى رود باید کلام از ذکر امورى که مناسب با ذکر او نیست خالى باشد این تنزیه خدا در مرحله زبان و سخن است که باید با تنزیه او در مرحله عمل موافق باشد و لازمه این هم توحید کامل و نفى شرک جلى است و شرک جلى درست عکس توحید است و شخص مشرک نه تنها خداى تعالى را منزه از نواقص نامبرده نمى داند بلکه از شنیدن نام خدا به تنهائى ناراحت میشود.

     در اینجاست که در قرآن هم آمده چون خدا به تنهائى نامش برده میشود آنهائى که به آخرت ایمان ندارند دلهاشان متنفر میشود وچون نام خدایانى که به جاى خداى تعالى مى پرستند برده میشود بشاش و خوشنود مى گردند.

     بنابراین آنجا که نام او را به ربوبیت مى بریم دیگر نام غیر او را نباید به طورى که با ربوبیت خداى تعالى که خودش نیز خود را به آن نامیده منافات داشته باشد و ذکر شود.

شریک برای خدا آوردن و در مورد خدا صحبت کردن هردو زاییده وصفی است که کسی در مورد خدا در ذهن خود دارد و چون ذهنِ محدود نمی تواند نا محدود را درک کند -به این دلیل که درک شیئ احاطه به آن شیی را لازم دارد و ما نمی توانیم به خدای نامحدود احاطه پیدا کنیم- در نتیجه ما نمی توانیم نسبت به خدا تصور حقیقی داشته باشیم که او را وصف کنیم . الا اینکه تصور نسبی به او داشته باشیم که آن دیگر تصوری از خدای واقعی نیست بلکه خداییست که ما در ذهن خود درست کرده ایم و او را می پرستیم .همچنین در تایید مطلب فوق محدثان در کتب روایی بابی را تحت عنوان (نهی از اینکه خدا وصف شود به غیر صفتی که خودش را با آن وصف کرده )آورده اند که از این خیل عظیم به ذکر چند نمونه اکتفا میکنیم .حضرت سجاد علیه السلام می فرماید: خداوند به محدودیت وصف نمی شود. خداوند ما از صفت بلند مرتبه تر است چگونه وصف شود به محدودیت کسی که محدودیتی ندارد و ابصار نمی توانند او را درک کنند و ....امام سجاد علیه السلام فرمودند :اگر تمام اهل آسمانها و زمین جمع شوند که خدا را (حتی به ) بزرگیش وصف کنند؛ نمی توانند. (الکافی ج 1 ص102 باب النهی عن الصفة بغیر ما وصف به نفسه)

     پس ذکر نام اعلى که نام پروردگار است بر این سوره گذارده شده با توجه به شرح اوصاف ذات پاک الهى در این سوره و در مجموع سوره ها و آیات قرآن که همگى دلالت به ربوبیت خداوند دارد، بلند مرتبه بودن مقام خداوند را در «اعلى» خلاصه نموده وبیانگر این حقیقت روشن است که اوست که از هر کس و هر چیز و هر چه تصور مى کنیم و هر چه در خیال و قیاس و گمان بگذرد بالاتر است و اوست که بر فراز هر بلندى است که تصور شود و برهمه چیز قادر و چیره است.

     بنابراین این سوره به نام «اعلى» به معنى برتر نامگذارى شده است. 

                                      

                                      برای ارائه نظرات خود اینجا را کلیک کنید