آل عمران

سوره آل عمران [خانواده حضرت عمران(ع)] 

  این سوره در مورد توحید و صفات خداوند و معاد و معارف اسلامی بحث می کندو در بخش دیگر آن پیرامون جهاد که دستورات مهم و ظریفی در این زمینه داده شده سخن به میان آمده.    همچنین ازدرس های عبرتی که در دو غزوه مهم اسلامی یعنی بدر و احد روی داده سخن میگوید.شرح امدادهای الهی نسبت به مؤمنان و حیات جاویدان شهیدان در راه خدا به همراه یک سلسله احکام اسلامی در زمینه لزوم وحدت در صفوف مسلمین از دیگر مطالب این سوره است. و اشاراتی به خانه کعبه و فریضه حج و امر به معروف و نهی از منکر و تولی و تبری و مسأله امانت و انفاق در راه خدا و ترک دروغ و مقاومت و پایمردی در مقابل دشمنان و صبر و شکیبایی در مقابل مشکلات و آزمایشهای مختلف الهی و یاد وذکر خدا در هر حال، به صورت پر معنایی مطرح است.برای تکمیل این بحث ها بخشی از تاریخ انبیاء و داستان حضرت مریم(ع) به همراه مقامات این زن بزرگ و توطئه های پیروان متمرد موسی(ع) و مسیح(ع) در برابراسلام را ذکر می کند.                                       

     در این سوره از نام «عمران» که سه نفر از مشهورترین تاریخ و از ذریه پاکان بوده اند یعنی:     1- نام پدر حضرت موسی(ع)  

            2  - نام پدر حضرت مریم(ع)  

            3- نام پدر حضرت علی(ع) یاد شده است . 

     آل عمران و آل ابراهیم را از «اصطفا»شدگان شمرده شده است.اصطفا به معنای گرفتن خالص هر چیزو جدا کردن آن از چیزهایی است که آن را کدر می سازد. که در نتیجه معنی این کلمه نزدیک به معنی اختیار است. و اگر بخواهیم آن را با یکی از مقامات ولایت تطبیق دهیم با معنای اسلام منطبق است چون اسلام عبارت است از اینکه بنده به این مقام رسیده باشد که خود را تسلیم محض امر مولی بداندو همواره آن چه را که موجب خشنودی اوست انجام دهد.

     راغب در مفردات گفته است: بعضی گفته اند که کلمه آل قلب شدة کلمه اهل است . برای اینکه همین آل وقتی کوچک می شود و می خواهند بگویند فلانی خاندانی کوچک دارد، می گویند او دارای اهیل است. چیزی که هست کلمه آل این فرق را با کلمه اهل دارد که کلمه آل همواره به کلمه معرفه ،آن هم معرفه ای که صاحب شعور باشـد اضـافه می شود و هرگز به نکره و بـر زمان هـا و مکان ها اضافـه نمی شود. گفته می شود آل فلانی ولی هیچ وقت نمی گویند آل رجل  یا آل  مردی  و نیز نمی گویند آل قرن دهم یا آل همدان و همچنین نمی گویند آل خیاط . بلکه همیشه به چیزی که شریف ترین و برترین فرد در صنف خویش باشد اضافه می شود. مانند آل الله و آل السلطان و به خلاف کلمه اهل که به همه کلمات نامبرده اضافه می شود مختص به یک مورد و دو مورد نیست. مثلاً می گویند: اهل الله،  اهل الخیاط، اهل قرن دهم، اهل همدان. بعضی هم گفته اند کلمه آل در اصل به اسم شخص است و وقتی بخواهند کوچکش کنند می شود «أویلا» و در مورد چیزهایی که اختصاص ذاتی به انسان داشته باشد استعمال می شود،یا از راه خویشاوندی نزدیک و یا از راه موالات و دوستی صمیمی.پس مراد از آل ابراهیم و آل عمران نزدیکان خاص از خاندان آن دو جناب است و نیز از کسانی که به آن خانواده ملحق می شوند.

      عمرانی که در این سوره نامش برده شده و به تناسب نام سوره نیز انتخاب شده است یا پدر حضرت مریم (ع) است یا پدر حضرت موسی(ع) و به هر تقدیر یکی از ذریه ابراهیم هستند و آل ابراهیم هم ذریه اوست. پس با آوردن «آل عمران» دو باره آل ابراهیم ذکر شده و دلیل بر این است که منظور از آل ابراهیم بعضی از ایشان هستند و نه همه آنان. به همین جهت روشن   می شود که مراد از آل ابراهیم بنی اسراییل یعنی دودمان اسحاق و یعقوب نیست. چون بنی اسراییل هم دودمان یعقوبند. در نتیجه از آل ابراهیم تنها معصومین از دودمان اسماعیل باقی می ماند که منظور از کلمه، آل ابراهیم اند که پیامبر اسلام و دودمانش از ایشانند.

     و اما آل عمران ،ظاهراً مراد از آن دودمان عمران پدر حضرت مریم(ع) باشـدو کلمه «مریم ابنته عمران» در قـرآن مکرر آمده است و اما عمـران پدر موسی(ع) حتی در یک مورد هم ذکر نشده است و اگر شده به طوری ذکر نشده که متعیّن در پدر موسی(ع) باشدو این خود مؤید همین احتمال است که مراد از وی عمران پدر مریم(ع) باشد. بنابراین مراد از آل عمران عبارت  می شود از مریم ، عیسی، یا آن دو با همسر عمران.

     بنابراین بر اساس مفاد این سوره ، خداوند آدم و نوح و آل ابراهیم و آل عمران را بر عالمیان برگزید و این گزینش بدین سبب شامل حال همه آنان شد که همه آنان ذریه ای هستند که افراد شبیه به یکدیگرند و در تسلیم بودن دلها و ثبات قدمشان در قول به حق ، مثل هم و از جنس هم هستنـد و اگر خـدای عزوجل با موهبت     « اصطفا» به ایشان انعام کرد برای این بود که او هم اقوال آنان را می شنید و هم دانای به ضمایر ایشان بود.  

     امام رضا (ع) در گفتگو با مأمون که از ایشان سؤال کرد: آیا خدای تعالی عترت را بر سایر مردم برتری داده است؟ پاسخ دادند: خدای تعالی برتری عترت را بر سایرمردم را در آیات محکم کتابش علنی کرده . مأمون پرسید: آن آیات در کجای قرآن است؟ حضرت فرمودند: در آیه«ان الله اصطفی آدم و نوحاً و آل ابراهیم و آل عمران و علی العالمین ذریه بعضها من بعض(تا آخر حدیث).

امام باقر (ع) نیز فرمودند: ما از آن ذریه هستیم و ماییم بقیه آن عترت.

     بنابراین اینکه فرمودند ما بقیه آن عترتیم منظور از عترت معنای اصلی و لغوی آن است چون این کلمه در اصل به معنای ریشه و پایه هر چیز است ، پایه ای که به آن تکیه داردو به همین معنا در مورد فرزندان و اقارب خیلی نزدیک به انسان که در گذشته اند نیز استعمال می شود. و به عبارت دیگر عبارت است از از آن عمودی که در همه خویشاوندان محفوظ است و آن اشتراک در خونی که چون نخ تسبیح در همـه افراد یک دودمـان دویـده و از اینجـا روشـن می شـود کــه  امام (ع) از جمله ذریه بعضها من بعض استفاده کرده که عمود و اصل و رشته ای در میان سلسله انبیاء و اولیاء محفوظ است و رشته ای که از آدم تا نوح و تا ابراهیم و آل عمران دویده است . 

    و از اینجا این نکته روشن می گردد که چرا آدم و نوح را با آل ابراهیم و آل عمران ذکر نموده است. به این جهت که اشاره شودبه اینکه سلسله نامبرده در مسأله « اصطفا » همه جا متصل بوده و در هیچ نقطه ای قطع نشده است.

 و این سوره به نام «آل عمران» به معنی «خاندان عمران» نام گذاری شده است.  

                                    

                                      برای ارائه نظرات خود اینجا را کلیک کنید 

::تاریخ : پنجشنبه ۲۶ بهمن ماه سال 1389 | 9:45 PM | توسط : علیرضا ماجدی نیا::