ممتحنه 60

ســوره مُمْتَحنـه (زن امتحان شده)

     در این سوره از مسأله حب فى الله و بعض فى الله و نهى از طرح دوستى با مشرکان سخن مى گوید ومسلمانان را به الهام گرفتن از پیامبر بزرگ خدا ابراهیم (ع) دعوت مى کند. 

     در ادامه پیرامون زنان مهاجر و آزمایش و امتحان آنها و احکام دیگرى سخن گفته شده است.
این سوره را «مودّت» نیز مى گویند. به خاطر نهى از مودّت مشرکان که در آیات اولیه سوره اشاره شده است.  

     ذکر کلمه «ممتحنه» از کلمه «فامتحنوهن» آیه 10 این سوره گرفته شده. فامتحنوهن به معنى این است که ایمان آن زنان را بیازمائید و یا افرادى به ایمان آنان شهادت دهند و یا خودشان سوگند یاد کنند به طورى که یقین و یا اطمینان پیدا کنید که به راستى ایمان آورده اند. این البته اشاره به این است که شما مسلمین نمى توانید به واقعیت امور علم پیدا کنید چنین علمى خاصل خداى تعالى است و اما کافى است که علم عادى بدست آورید. 

     رسول خدا(ص) در حدیبیه با مشرکان مکه پیمانى امضاء کرد. یکى از موارد پیمان این بود که هر کس از اهل مکه به مسلمانان بپیوندد او را بازگردانند اما اگر کسى از مسلمانان اسلام را رها کرده به مکه باز گردد مى توانند او را بر نگردانند. در این هنگام زنى به نام «سبیعه» اسلام را پذیرفت و در همان سرزمین حدیبیه به مسلمانان پیوست. همسرش خدمت پیغمبر(ص) آمد و گفت: اى محمد همسرم را به من بازگردان. چرا که این یکى از مواد پیمان ماست و هنوز مرکب آن خشک نشده است.   

     آیه نازل شد و دستور داد زنان مهاجر را امتحان کنید. ابن عباس مى گوید امتحانشان به این بود که باید سوگند یاد کنند که هجرت آنها به خاطر کینه با شوهر یا علاقه به سرزمین جدید و یا هدف دنیوى نبوده بلکه تنها به خاطر اسلام بوده است. 

     آن زن سوگند یاد کرد که چنین است.  در اینجا رسول خدا(ص) مهریه اى را که شوهرش پرداخته بود و هزینه هائى را که متحمل شده بود به او پرداخت و فرمود: طبق این ماده قرارداد تنها مردان را باز مى گرداند و نه زنان را.  

    این ماجرا به مؤمنین اشاره مى کند که هنگامى که زنان با ایمان به عنوان هجرت نزد شما آمدند آنها را از خود نرانید بلکه آزمایش کنید که نحوه امتحان هم چنین بود که آنها را سوگند به خدا مى دادند که مهاجرتشان جز براى قبول اسلام نبوده و یا با پیغمبر اسلام بیعت کنند که راه شرک نپویند و گرد سرقت و اعمال منافى عفت و کشتن فرزندان و مانند آن نروند و سرتاپا تسلیم فرمان رسول خدا(ص) باشند. البته ممکن است کسانى در آن سوگند و این بیعت نیز خلاف بگویند اما مقید بودن بسیارى از مردم و حتى مشرکان در آن زمان به مسأله بیعت و سوگند به خدا سبب مى شد که افراد کمتر دروغ بگویند. 

     بنابراین قطع پیوند با دشمنان خداوند «بُغض فى الله» و برقرار ساختن پیوند با کسانى که از کفر جدا مى شوند و به ایمان مى پیوندند «حُبّ فى الله» مطرح شده است که مى توان آنرا جبران زیانهاى مسلمین و کفار دانست.  

     اینکه این مورد تاکید در خصوص زنان شده است خود نیز موضوعى است مهم و قابل درک و تعمق. آنچه که شرط پذیرفتن سوگند آنها بود وشرائط ذکر شده این امور، اگر چه به وجهى مشترک بین زنان و مردان بود و  مردان هم مى توانستند چنین جرائمى را مرتکب شوند و لیکن ارتباط آنها با زنان بیشتر است چون زنان حسب طبع عهده دار تدبیر منزلند و تربیت، واین زنان هستند که باید عفت دودمان را حفظ کنند و اینها چیزهائى است که نسل پاک و فرزندان  حلال زاده به وسیله آنان حاصل میشود. 

     به همین جهت رسول خدا(ص) هر مردى که از طرف کفار به مدینه مى آمد به کفار بر میگرداند ولى زنان را نگه مى داشت تا امتحان کند و بعد از امتحان مهریه شان را به همسران کافرشان مى رسانید . 

     درنتیجه از این مهم به یک اصل کلى و اساسى در چگونگى رابطه مسلمانان با غیر مسلمین نیز مى رسیم که نه تنها براى آن زمان که براى امروز و فردا نیز ثابت است و قابل درک و درس.

     اینکه مسلمانان موظفند در برابر هر گروه و جمعیت و هر کشورى که موضع خصمانه با آنها داشته و بر ضد اسلام و مسلمین قیام مى کنند یا دشمنان اسلام را یارى دهند، سرسختانه بایستند و هر گونه پیوند محبت و دوستى را با آنها قطع کنند اما اگر آنها در عین کافر بودن نسبت به اسلام و مسلمین بى طرف بمانند و یا تمایل داشته باشند، مسلمین مى توانند با آنها رابطه دوستانه برقرار سازند. البته در آن حد که با برادران مسلمان دارند و نه در آن حد که موجب نفوذ آنها در میان مسلمین گردد. 

     بنابراین از آنچه در این سوره ذکر شده و نتایج مهم حاصله از چگونگى بیعت مشرکین که به اسلام مى گرویدند این سوره بنام «ممتحنه» یعنى زن امتحان شده نامگذارى شده است. 

                                    

                                      برای ارائه نظرات خود اینجا را کلیک کنید